Έχουμε γίνει ένας πολιτισμός που βασίζεται στην εργασία – ούτε καν στην «παραγωγική εργασία», μα στην εργασία ως αυτοσκοπό και με αυτοτελή σημασία. Έχουμε καταλήξει να πιστεύουμε ότι οι άνδρες και οι γυναίκες που δεν εργάζονται περισσότερο απ’ όσο οι ίδιοι επιθυμούν σε θέσεις που δεν τους αρέσουν ιδιαίτερα είναι άνθρωποι κακοί, άνθρωποι που δεν αξίζουν την αγάπη, τη φροντίδα ή την υποστήριξη από την κοινότητά τους. Είναι σαν να συναινούμε συλλογικά στην ίδια την υποδούλωσή μας.
Η βασική πολιτική αντίδραση στη συνειδητοποίηση ότι ασχολούμαστε τον μισό μας χρόνο με εντελώς ασήμαντες ή ακόμα και αντιπαραγωγικές δραστηριότητες –συχνά υπό τις εντολές ενός ατόμου που αντιπαθούμε– είναι να δυσανασχετούμε με μνησικακία στη σκέψη ότι υπάρχουν κάποιοι άλλοι εκεί έξω που δεν έχουν πέσει στην ίδια παγίδα. Κατά συνέπεια, το μίσος, η μνησικακία και η καχυποψία έχουν γίνει η συγκολλητική ουσία της κοινωνίας. Πρόκειται για μια καταστροφική κατάσταση. Εύχομαι να τελειώσει κάποτε.
David Graeber
Τον Αύγουστο του 2013, ο David Graeber δημοσίευσε ένα προκλητικό άρθρο με τίτλο «Για το φαινόμενο των φουμαροδουλειών» ως ένα είδος πειράματος. Το άρθρο διαδόθηκε πολύ γρήγορα ανά τον κόσμο και προκάλεσε σειρά έντονων αντιπαραθέσεων και συζητήσεων, δίνοντας το έναυσμα τη διενέργεια επίσημων στατιστικών ερευνών, ενώ συστημικά έντυπα παγκόσμιας κυκλοφορίας έσπευσαν να διαψεύσουν το φαινόμενο. Πολύ γρήγορα, άνθρωποι απ’ όλο τον κόσμο άρχισαν να στέλνουν μηνύματα στον συγγραφέα, αναγνωρίζοντας τον εαυτό τους στο κείμενό του: άνθρωποι εγκλωβισμένοι σε αυτές τις άχρηστες, ανούσιες και βλαπτικές, πλην όμως καλοπληρωμένες δουλειές, μόνο και μόνο επειδή έπρεπε να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους. Την ίδια στιγμή, οι δουλειές που είναι σημαντικές για τη συνοχή της κοινωνίας και προσφέρουν σε αυτή πληρώνονται όλο και λιγότερο.
Με αφορμή αυτό το πρωτογενές υλικό, ο David Graeber διερωτάται για την εξέλιξη της κοινωνίας μας και εμβαθύνει την ανάλυσή του για την εξέλιξη του καπιταλισμού στην παρούσα φάση του, τη φάση του μανατζερικού φεουδαρχισμού, όπως τη χαρακτηρίζει ο ίδιος.
* * *
Ο David Graeber (1961-2020) ήταν ανθρωπολόγος, καθηγητής στα πανεπιστήμια Goldsmith’s και London School of Economics, ενεργός στα κινήματα κατά της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης και στο Occupy Wall Street, αναρχικός και συγγραφέας πολλών άρθρων και βιβλίων.
Από τις εκδόσεις Στάσει εκπίπτοντες κυκλοφορούν τα βιβλία:
- Αποσπάσματα μιας αναρχικής ανθρωπολογίας (2007)
- Κίνημα, βία, τέχνη και επανάσταση (2009, 2020)
- Στο λυκόφως των πρωτοποριών (2012)
- Χρέος, τα πρώτα 5000 χρόνια (2013)
- Στις απαρχές του σύγχρονου αδιεξόδου (2019)
- Πού πήγε το μέλλον; (2021)
